ریتم سینوسی طبیعی، همون ریتم قلبیه که وقتی همه‌چیز «طبیعی‌تر از طبیعی» پیش بره، روی نوار ECG می‌بینی. یعنی همه‌چیز از نقطه شروع درستش — گره سینوسی — شروع میشه و به ترتیب و منظم جلو میره.

🧬 مفهوم ریتم سینوسی طبیعی

در این ریتم:

• ضربان از گره سینوسی (SA node) آغاز میشه
  
  

• موج P قبل از هر QRS ظاهر میشه (یعنی دهلیزها منقبض میشن و بعد بطن‌ها)
  
  

• مسیر الکتریکی از دهلیز به بطن، از AV، هیس، شاخه‌ها و پورکنژ طی میشه
  
  

• همه‌چیز منظم، هماهنگ و با تنظیمات نرمال پیش میره
  
  

اگر هرکدوم از این اجزا یکی نباشن، ممکنه ریتم «سینوسی» نباشه یا دچار انواع اختلالات بشی.

📋 ویژگی‌های نوار ECG در ریتم سینوسی طبیعی

وقتی ECG با ریتم سینوسی طبیعی باشه، چند ویژگی باید به چشم بیاد:

1. ضربان قلب (Rate): بین ۶۰ تا ۱۰۰ ضربه در دقیقه
   
   

2. نظم ضربان (Regularity): فواصل بین موج‌های P تا P و R تا R تقریباً ثابت باشه
   
   

3. موج P: وجود داشته باشه، شکل مشابه داشته باشن، و قبل از هر QRS باشن (نسبت ۱:۱)
   
   

4. بازه PR: در محدوده طبیعی (مثلاً بین ۰٫۱۲ تا ۰٫۲۰ ثانیه) و ثابت باشه
   
   

5. کمپلکس QRS: باریک باشن (مدت کوتاه) و شکل مشابه در همه ضربان‌ها
   
   

6. محور P و QRS: در لیدهای مناسب، جهت‌شون طبیعی باشه
   
   

7. بقیه بازه‌ها و قطعات: مثل QT، ST و دیگر خطوط، در محدوده نرمال باشن
   
   

وقتی همه این ویژگی‌ها با هم باشن، ما می‌گیم ریتم سینوسی طبیعی داریم.

✅ مثال تحلیلی در ذهن

فرض کن یه ECG داری:

• ضربان: ۷۵ bpm
  
  

• نظم: تقریباً هر R به R فاصله برابر
  
  

• هر P قبل از QRS، شکل مشابه
  
  

• PR برابر در همه ضربان‌ها
  
  

• QRS باریک
  
  

• محورها عجیب نیستن
  
  

اون وقت می‌تونی با اطمینان بگی: ریتم سینوسی طبیعی.

⚠️ نکات جانبی و نکاتی که یادت نره

• در بعضی افراد، انقباضات تنفسی باعث میشه فواصل بین ضربان‌ها کمی تغییر کنن — به این حالت ریتم سینوسی آریتمیک می‌گن، که هنوز با سینوسی طبیعی مرتبطه
  
  

• اگر ضربان پایین‌تر از ۶۰ باشه اما همه ویژگی‌های دیگه باشن — این سینوس برادیکاردیه
  
  

• اگر ضربان بالاتر از ۱۰۰ باشه اما همه معیارهای سینوسی برقرار باشن — این سینوس تاکی‌کاردیه
  
  

• تشخیص دقیق نیاز داره تمامی معیارها رو چک کنی، نه فقط یکی دو ویژگی

۱. سینوس تاکیکاردی (Sinus Tachycardia) — وقتی قلب تندتر از همیشه میزنه 🔥

✅ تعریف و مفهوم

سینوس تاکیکاردی یعنی ریتم سینوسی طبیعی داریم، اما سرعت ضربان قلب بیشتر از حد نرمال شده. یعنی همه چیز از گره سینوسی شروع می‌شه، موج‌های P حاضر و منظم هستن، ولی تعداد ضربان در دقیقه از ۱۰۰ بیشتره.
این افزایش ضربان اغلب پاسخ طبیعی بدن به شرایطیه که نیاز به اکسیژن یا جریان خون بیشتر داریم (مثل ورزش، استرس، تب، کم‌خونی و...).

🧩 ویژگی‌های ECG در سینوس تاکیکاردی

برای اینکه بدونی با سینوس تاکیکاردی مواجهی، این‌ها رو توی نوار قلب چک کن:

• سرعت ضربان بیشتر از ۱۰۰ در دقیقه است
  
  

• فواصل بین موج‌های R به R تقریباً منظم و برابر هستن
  
  

• موج P قبل از هر QRS ظاهر شده و شکل یکسانی داره
  
  

• فاصله PR در محدوده طبیعی یعنی بین ۰٫۱۲ تا ۰٫۲۰ ثانیه باقی مونده
  
  

• کمپلکس QRS باریکه و شکل طبیعی خودش رو حفظ کرده
  
  

• جهت موج‌های P در لیدهای مناسب (مثل I و II) به صورت مثبت دیده می‌شن
  
  

نکته: اگر ضربان خیلی زیاد باشه، ممکنه موج P با انتهای موج T قبل از خودش هم‌پوشانی پیدا کنه.

⚙️ علل و دلایل شایع

سینوس تاکیکاردی خودش معمولاً بیماری نیست، بلکه واکنشی به یک وضعیت زمینه‌ایه، از جمله:

• فعالیت بدنی یا ورزش
  
  

• هیجان، اضطراب، یا استرس
  
  

• تب یا عفونت
  
  

• کم‌آبی یا خون‌ریزی
  
  

• آنمی (کم‌خونی)
  
  

• اختلالات تنفسی یا هیپوکسی
  
  

• پرکاری تیروئید
  
  

• مصرف کافئین، نیکوتین یا داروهای محرک
  
  

• درد شدید
  
  

• شوک یا افت فشار خون
  
  

⚠️ چه زمانی باید نگران شد؟

اگر ضربان خیلی بالا باشه (مثلاً بیشتر از ۱۴۰–۱۵۰ bpm) یا بیمار علائمی مثل تنگی نفس، درد قفسه سینه، افت فشار، سرگیجه یا بی‌حالی نشون بده، باید پیگیری و بررسی جدی انجام بشه.

۲. سینوس برادی‌کاردی (Sinus Bradycardia) — وقتی قلب آرام‌تر از همیشه میزنه 🧊

✅ تعریف و مفهوم

سینوس برادی‌کاردی یعنی ریتم سینوسی داریم، اما سرعت قلب کمتر از ۶۰ ضربه در دقیقه است.
در افراد سالم، به‌ویژه ورزشکاران یا هنگام خواب، این می‌تونه کاملاً طبیعی باشه. اما در بعضی موارد هم ممکنه نشونه اختلالات جدی باشه که باید بررسی بشه.

🧩 ویژگی‌های ECG در سینوس برادی‌کاردی

این‌ها نشونه‌هایی هستن که بهت می‌گن با برادی‌کاردی طرفی:

• سرعت ضربان کمتر از ۶۰ در دقیقه است
  
  

• ریتم منظم و فواصل بین موج‌های R برابر هستن
  
  

• موج P همیشه قبل از QRS دیده میشه و شکلش یکسانه
  
  

• فاصله PR در محدوده طبیعی باقی می‌مونه
  
  

• کمپلکس QRS باریک و طبیعی باقی مونده
  
  

• جهت موج P در لیدهای استاندارد مثل I و II به شکل مثبت دیده میشه
  
  

اگر همه این موارد وجود داشته باشن ولی ضربان پایین باشه، یعنی با سینوس برادی‌کاردی مواجه هستیم.

⚙️ علل و دلایل شایع

این وضعیت می‌تونه ناشی از دلایل زیر باشه:

• تحریک زیاد سیستم پاراسمپاتیک (مثل در خواب یا استراحت)
  
  

• مصرف داروهایی مثل بتابلاکرها، دیگوکسین، یا داروهای ضد فشار خون
  
  

• اختلال عملکرد گره سینوسی (مثلاً سندرم سینوس بیمار)
  
  

• کاهش جریان خون به گره SA
  
  

• افزایش پتاسیم خون (هیپرکالمی)
  
  

• کم‌کاری تیروئید
  
  

• افزایش فشار داخل جمجمه
  
  

• بعضی بیماری‌های قلبی زمینه‌ای
  
  

در بسیاری افراد، اگر علائمی نداشته باشن، این حالت بی‌خطره. اما در بعضی موارد ممکنه علامت‌دار و نیازمند مداخله باشه.

⚠️ چه زمانی باید نگران شد؟

اگر بیمار دچار علائمی مثل ضعف، سرگیجه، سنکوپ (غش کردن)، خستگی شدید، تنگی نفس یا افت فشار باشه، باید فوراً ارزیابی و در صورت نیاز، درمان آغاز بشه — ممکنه نیاز به دارو یا حتی پیس‌میکر باشه.

📌 تفاوت‌های مهم بین سینوس تاکیکاردی و سینوس برادی‌کاردی

برای اینکه فرق این دو حالت رو همیشه بدونی، به این نکات دقت کن:

• در سینوس تاکیکاردی، ضربان قلب بیشتر از ۱۰۰ در دقیقه است، در حالی که در برادی‌کاردی، ضربان کمتر از ۶۰ در دقیقه است.
  
  

• تاکیکاردی معمولاً واکنش بدن به افزایش نیاز به خون و اکسیژن است (مثل فعالیت یا تب)، در حالی که برادی‌کاردی اغلب در استراحت، داروها یا اختلال گره SA دیده می‌شه.
  
  

• اگر شدت تاکی‌کاردی زیاد باشه، یا باعث علائم بشه، باید بررسی بشه. همین‌طور اگر برادی‌کاردی همراه با علائم کم‌خونی قلبی یا افت هوشیاری باشه، نیاز به اقدام فوری داره.
  
  

• در تاکیکاردی، درمان اغلب شامل درمان علت زمینه‌ای و کنترل ضربان است؛ در برادی‌کاردی، ابتدا علت رو حذف می‌کنن و اگر نیاز بود از دارو یا پیس‌میکر کمک می‌گیرن.

یادت باشه: گره سینوسی (SA node) مسئول نقطه شروع ضربان قلبه. وقتی عملکردش مختل بشه، ممکنه لحظاتی “تنفس“ الکتریکی قلب قطع بشه — یعنی موج P، QRS و کل سیکل قلبی موقّتاً ناپدید بشن. این اختلالات اولیه در دستهٔ سندرم اختلال گره سینوسی (Sick Sinus Syndrome) هم ممکنه باشن.

دو حالت اصلی داریم:

1. Sinus Pause (سینوس پوز، مکث سینوسی)
   
   

2. Sinus Arrest / توقف سینوسی کامل
   
   

بیای هر کدوم رو دقیق بررسی کنیم:

۱. Sinus Pause (سینوس پوز) — مکث کوتاه در کار SA

✅ معنی و مفهوم

در سینوس پوز، گره سینوسی به طور موقّتی یکی از آی‌مپالس‌هاشو تولید نمی‌کنه و اون ضربان، موج P و QRS متناظرش حذف میشه. یعنی برای یک لحظه (یک یا چند سیکل) سیگنال از SA صادر نمی‌شه، اما بعدش دوباره SA به کارش ادامه میده.

در این حالت، بعد از مکث، ریتم به حالت سینوسی برمی‌گرده، موج P و QRS به ترتیب ظاهر می‌شن.

نکته مهم: مکثی که در سینوس پوز اتفاق می‌افته معمولاً طولش متغیره است و یکسان با ضربهٔ قبلی نیست.

🧩 ویژگی‌های ECG

این نشونه‌ها رو در ECG می‌بینی:

• قبل و بعد از مکث، فواصل P–P یا R–R تقریباً منظمن
  
  

• یک ضربان حذف شده؛ مثلاً در یک سیکل، موج P و QRS ظاهر نشده
  
  

• آن مکث معمولاً کوتاه‌تر از چند ثانیه باشه
  
  

• بعد از مکث، SA node ادامه می‌ده و موج P با ریتم قبل مطابقت داره
  
  

۲. Sinus Arrest / توقف سینوسی کامل — زمانی که SA به کلی خاموش میشه

✅ معنی و مفهوم

در توقف سینوسی یا Sinus Arrest، گره سینوسی برای مدتی کلاً از تولید شوک الکتریکی دست می‌کشد. یعنی هیچ موج P یا QRS از SA صادر نمی‌شه و مکث ممکنه چند ثانیه باشه. اگر مکث طولانی باشه، ممکنه Escape Rhythm (ضربانی که از گره دیگر مثل AV یا بطنی بیاد) جایگزین بشه. اگر هیچ ضربانی جبران نکنه، حالت Asystole (عدم فعالیت کامل) پیش میاد.

تفاوت کلیدی بین پوز و Arrest: در پوز، مکث معمولا کوتاهه و ریتم بازمی‌گرده؛ در Arrest، مکث ممکنه طولانی‌تر باشه، و اختیار برمی‌گرده با یک ضربان جبرانگر یا گاه بدون بازگشت طبیعی.

🧩 ویژگی‌های ECG

در توقف سینوسی معمولاً این رو می‌بینی:

• قبل و بعد از مکث، فواصل R–R منظمن
  
  

• مکثی که طولش متغیر است و نمی‌تونه به عنوان یک مضرب عدد P–P قبلی تفسیر بشه
  
  

• اگر یک ضربان جبرانگر (Escape Beat) باشه، اون ممکنه از گره‌های دیگر بیاد (آتریال،junctional یا بطنی)
  
  

• بعد از مکث یا ضربان جبرانگر، ممکنه SA دوباره برگرده و ریتم سینوسی ادامه پیدا کنه
  
  

• اگر مکث زیاد باشه (مثلاً چند ثانیه) ممکنه کاهش شدید در خروجی قلبی و فشار خون رخ بده
  
  

مثلاً اگر مکث نزدیک به ۳ یا ۵ ثانیه باشه، بسیار جدیده و باید جدی گرفته بشه.

⚠️ علل و عوامل مؤثر

چیا می‌تونن این اختلالات رو ایجاد کنن؟ بعضی از عوامل شایع عبارت‌اند از:

• افزایش فعالیت واگ (تنش عصبی)
  
  

• اثر داروها: بتابلاکرها، دیگوکسین، کلسیم‌کانال بلاکرها
  
  

• ایسکمی یا آسیب به SA node
  
  

• اختلالات الکترولیتی (مثل هیپرکالبی اعمال بر SA)
  
  

• بیماری‌های مزمن قلبی، فیبروز گره SA
  
  

• هیپوکسی یا کم اکسیژن‌رسانی
  
  

• سن بالا و تحلیل بافت SA node
  
  

اگر یکی از این موارد باشن، ممکنه مکث‌ها بیشتر و خطرناک‌تر بشن.

🩺 اهمیت بالینی و وقتی که باید نگران بشی

• اگر مکث‌ها زیاد باشن یا باعث علائمی مثل سرگیجه، سبکی سر، ضعف یا سنکوپ بشن → باید بررسی ویژه کنن
  
  

• برخی مکث‌های کوتاه ممکنه در افراد سالم و ورزشکارها بدون علامت باشن
  
  

• اگر توقف زیاد باشه و هیچ ضربان جبرانگر نیاد → ممکنه نیاز به پیس‌میکر داشته باشی
  
  

• اگر در بیمار همراه باشی با علائم کمبود خون به مغز یا اعضای حیاتی، درمان سریع لازمه
  
  

🎯 جمع‌بندی سریع و کلیدی

• Sinus Pause = مکث کوتاه در تولید ضربان توسط SA، معمولا با بازگشت طبیعی
  
  

• Sinus Arrest = توقف کامل موقت در تولید ضربان، ممکنه با ضربان جبرانگر یا بدون اون همراه باشه
  
  

• در ECG، باید حذف موج P و QRS برای یک یا چند سیکل ببینی
  
  

• مکثی باشه که به آسانی با الگوی P–P قبلی همخوانی نداشته باشه → به احتمال زیاد یک توقف سینوسی داریم
  
  

• علل، علائم و شدت مکث تعیین‌کنندهٔ اینه که آیا اقدام درمانی لازم باشه یا نه

ضربان زودرس دهلیزی (PAC) و ضربان زودرس بطنی (PVC) 🌀⚡

“نابجا” یعنی ضربان زودرس، یعنی یک ضربان الکتریکی در قسمتی غیر از گره سینوسی (SA node) ایجاد میشه و زودتر از زمان طبیعی‌اش می‌آید. این ضربان می‌تونه در دهلیز باشه یا در بطن — و تفاوتش با بقیه ضربان‌ها رو باید بتونی روی ECG ببینی.

🔹 ضربان زودرس دهلیزی — PAC (Premature Atrial Contraction)

✅ مفهوم و تعریف

ضربان زودرس دهلیزی وقتی اتفاق میفته که یکی از سلول‌های دهلیز (نه SA node) زودتر از موعد به تحریک اکتریک واکنش بده و موجی تولید کنه. این موج اضافی باعث میشه یک ضربان زودرس به قلب وارد بشه، قبل از اینکه ضربان طبیعی بعدی بتونه بیاد.
به عبارت ساده: یه “پریدم” از ریتم طبیعی، ناشی از دهلیز.

🧩 ویژگی‌های ECG یک PAC

برای تشخیص PAC در نوار قلب به این موارد دقت کن:

• موج P زودتر از زمانی که انتظارش رو داشتی ظاهر میشه
  
  

• شکل موج P ممکنه کمی متفاوت باشه (بدون شباهت کامل به Pهای معمولی)
  
  

• اگر آن موج P زودرس منتقل بشه به بطن، پس یک QRS بعدش می‌بینی
  
  

• اغلب بعد از این ضربان زودرس، یک مکث جزئی وجود داره (pause) — به دلیل اینکه گره سینوسی دوباره تنظیم بشه
  
  

• در برخی موارد، اگر موج P خیلی زود باشه یا گره AV آماده نباشه، ممکنه QRS ایجاد نشه (یعنی آن ضربان زودرس به بطن منتقل نشه)
  
  

• اگر ضربان زیاد از PAC باشن، ممکنه خطر پیشرفت به فیبریلاسیون دهلیزی بیشتر باشه — طبق مطالعات، PACهای مکرر می‌تونن یک فاکتور خطر برای فیبریلاسیون دهلیزی باشن.
  
  

⚙️ علل ایجاد PAC

چند عامل ممکنه باعث بشن:

• استرس، اضطراب
  
  

• مصرف کافئین، الکل، دخانیات
  
  

• اختلالات الکترولیتی
  
  

• بیماری‌های قلبی یا structural heart disease
  
  

• خستگی، کم‌خونی
  
  

• وضعیت تحریک زیاد دستگاه عصبی سمپاتیک
  
  

در بسیاری افراد PAC ممکنه گهگاهی باشه و بی‌ضرر باشه.

🔸 ضربان زودرس بطنی — PVC (Premature Ventricular Contraction)

✅ مفهوم و تعریف

ضربان زودرس بطنی یعنی همان پدیده نابجا ولی این‌بار منشاء ضربان در یکی از بطن‌هاست. یعنی یکی از سلول‌های داخل بطن زودتر از زمان طبیعی تحریک میشه و انقباض ایجاد می‌کنه، بدون اینکه ابتدا دهلیزها تحریک بشن از مسیر طبیعی.
این یعنی ضربان از جای غیرمعمولی (ectopic) در بطن‌ها آغاز میشه.

🧩 ویژگی‌های ECG یک PVC

برای شناسایی PVC این ویژگی‌ها رو ببین:

• موج P پیش از آن ضربان زودرس معمولاً دیده نمیشه
  
  

• QRS آن ضربان وسیع و غیرمعموله (پهن) چون گره هیس و مسیر طبیعی عبور نمی‌کنه
  
  

• شکل QRS ممکنه عجیب و متفاوت باشه نسبت به QRSهای طبیعی
  
  

• بعد از PVC معمولاً یک مکث جبرانگر (compensatory pause) دیده میشه — یعنی ضربان بعدی دیرتر از حالت عادی میاد تا ریتم دوباره تنظیم شه
  
  

• موج T و قطعات بعدی ممکنه معکوس یا تغییر شکل داشته باشن
  
  

در افراد سالم تعداد کمی PVC طبیعی است.
اگر PVCها زیاد باشن، ممکنه تأثیر منفی روی قلب بگذارن، مخصوصاً اگر در زمینه بیماری قلبی باشی. 

⚙️ علل ایجاد PVC

ممکنه به دلایل زیر باشن:

• استرس، اضطراب، محرک‌ها مثل کافئین
  
  

• اختلالات الکترولیتی (مثل پتاسیم یا منیزیم)
  
  

• بیماری‌های قلبی (ایسکمی، کاردیومیوپاتی، آسیب قبلی)
  
  

• داروهای محرک یا برخی داروهای ضدآریتمی
  
  

• اختلال در جریان خون قلب
  
  

• مصرف الکل یا دخانیات
  
  

🧠 تفاوت‌های کلیدی PAC و PVC که باید به خاطر بسپاری

• PAC منشاء دهلیزی داره، PVC منشاء بطنی
  
  

• PAC معمولا موج P قبل از QRS داره (موج زودرس)، در PVC معمولاً موج P پیشش نیست
  
  

• QRS در PAC باریکه اگر منتقل بشه؛ در PVC پهن و عجیب
  
  

• بعد از PAC معمولاً مکث کوچیک وجود داره، ولی بعد از PVC معمولاً مکث جبرانگر بزرگ‌تر دیده میشه
  
  

• PVC وقتی زیاد باشه ممکنه خطر قلبی داشته باشه، PAC معمولاً نگران‌کننده نیست مگر زیاد باشن

📌 مفهوم کلی

وقتی گره سینوسی (SA node) یا مسیر بین آن و بقیه قلب به هر دلیلی نتونه سیگنال تولید کنه یا انتقال بده، قلب نمی‌تونه ضربان طبیعی داشته باشه. اما طبیعت به کمک میزنه: سلول‌های دیگر داخل قلب هستند که می‌تونن نقش «پِیس‌مِیکر پشتیبان» رو بر عهده بگیرن. اینها ریتم‌های گریزگاهی یا Escape Rhythms نامیدن.
یعنی وقتی SA خاموشه یا سیگنالش نمی‌رسه، یکی از این مرکزهای پشتیبان وارد عمل میشه تا قلب همچنان بزند و از ایست کامل جلوگیری کنه.

در واقع، اینها مکان‌های جایگزین ضربان‌سازی‌اند در سطح دهلیز، ناحیهٔ میانی (AV / منطقه هیس) یا داخل بطن‌ها.

🏷 انواع رایج ریتم‌های گریزگاهی

سه سطح اصلی وجود داره که ممکنه جای SA node رو بگیرن:

1. ریتم گریزگاهی دهلیزی (Atrial Escape Rhythm)
   
   

2. ریتم گریزگاهی گره AV / منطقه هیس (Junctional Escape Rhythm / Nodal Escape)
   
   

3. ریتم گریزگاهی بطنی (Ventricular Escape Rhythm یا Idioventricular Escape Rhythm)
   
   

هر کدوم ویژگی‌ها و ضربان طبیعی خودش رو دارن. مثلاً وقتی هیچ ضربانی از بالا نیاد، ممکنه ضربان از بطن سرچشمه بگیره — ولی ضربانش کُنده‌تره و QRSش متفاوت.

🌀 ریتم گریزگاهی دهلیزی (Atrial Escape Rhythm)

اگر SA node نتونه پالس تولید کنه، یک سلول دهلیزی ممکنه وارد عمل بشه. در این حالت:

• موج P دیده میشه قبل از QRS
  
  

• ولی شکل موج P ممکنه متفاوت از موج‌های P طبیعی باشه
  
  

• QRS معمولاً باریکه چون مسیر هدایت معمولی رو طی می‌کنه
  
  

• سرعت این ریتم معمولاً بیشتر از ضربان بطن ولی کمتر از SA nodeه — یعنی اغلب بالاتر از ۶۰ در دقیقه
  
  

به‌طور کلی، اگر ببینی موج P هست اما شکلش کمی تغییر کرده، ممکنه با یک ریتم گریزگاهی دهلیزی روبه‌رو باشی.

🔄 ریتم گریزگاهی گره AV / منطقه هیس (Junctional Escape Rhythm)

وقتی SA node نتونه پالس بده یا پالس نتونه به AV برسه، ممکنه مرکز پشتیبان در نزدیکی گره AV یا منطقه هیس وارد عمل بشه:

ویژگی‌های این ریتم:

• ضربان معمول بین ۴۰ تا ۶۰ ضربه در دقیقه
  
  

• موج P یا ممکنه حذف شده باشه، یا اگر باشه، ممکنه قبل یا بعد یا در وسط QRS باشه — و غالباً معکوس باشه
  
  

• QRS معمولاً باریک است چون اگر مسیر هدایت داخل بطن‌ها سالم باشه، پالس از مسیر طبیعی بطن‌ها عبور می‌کنه
  
  

• فاصله PR قابل اندازه‌گیری نیست یا تغییر زیادی داره
  
  

ریتم‌های جیانکشنال به عنوان پشتیبان وقتی SA node نتونه ادامه بده عمل می‌کنن. این ریتم‌ها تضمین می‌کنن که قلب یه حداقل ضربان رو داشته باشه.

🏁 ریتم گریزگاهی بطنی (Ventricular Escape Rhythm / Idioventricular)

اگر هیچ کدوم از مراکز بالاتر نتونن ضربان تولید کنن، مرکز پشتیبان در بطن‌ها وارد عمل میشه:

ویژگی‌ها:

• ضربان خیلی کند: بین ۲۰ تا ۴۰ ضربه در دقیقه
  
  

• موج P پیش از QRS دیده نمیشه
  
  

• QRS پهن و غیرطبیعی چون پالس از مسیر طبیعی سیستم هدایتی عبور نمی‌کنه
  
  

• معمولاً وقتی مکث طولانی بین ضربان‌ها باشه (مثلاً SA node یا AV node نتونستن وارد عمل بشن)
  
  

• این حالت یک مکانیسم حیاتی است تا قلب متوقف نشه — حتی اگر خیلی کند باشه
  
  

وقتی ECG ببینی QRS بزرگ، بدون P، و ضربان پایین — به احتمال زیاد یک ریتم گریزگاهی بطنی مشاهده کردی.

💡 نکات مهم کاربردی

• هر وقت دیدی در ECG یک مکث غیرمنتظره و سپس ضربانی ظاهر شد، احتمالاً یک escape beat رخ داده
  
  

• اگر مکث زیاد باشه و ضربان جایگزینی نیاد، ممکنه وضعیت بحرانی باشه
  
  

• تشخیص اینکه کدوم نوع گریزگاهیه (دهلیزی، جیانکشنال یا بطنی) خیلی مهمه چون درمان و نگرانی‌ها متفاوتن
  
  

• در بعضی موارد، ممکنه ضربان گریزگاهی در بیمارانی با بلوک AV شدید یا مشکلات SA دیده بشه

پایداری ریت و فواصل — چرا هر ضربان باید شبیه ضربان قبلی باشه؟ ⏱️🔍

وقتی ECG رو نگاه می‌کنی، دیدن موج‌ها کافی نیست؛ باید بفهمی آیا این موج‌ها نظم و پایداری دارند یا نه. یکی از مهم‌ترین نشونه‌های یک ریتم طبیعی یا سینوسی سالم، «برابری فواصل و ضربان» هست.

🧠 منظور از برابری ضربان و فواصل چیه؟

• ضربان برابر یعنی سرعت قلب (تعداد ضربان در دقیقه) نسبتاً ثابت باشه، نه اینکه یکی دو ضربه خیلی کند باشن یا خیلی سریع.
  
  

• فواصل برابر یعنی فاصله زمانی بین هر دو موج (مثلاً بین دو R یا بین دو P) تقریباً مساوی باشه، بدون تغییر زیاد یا نوسان شدید.
  
  

• وقتی این دو شرط برقرار باشن، می‌تونیم بگیم ریتم “منظم” (Regular) داریم — یکی از نشونه‌های خوب یک ریتم سالم.
  
  

به عبارت دیگه: اگر موج R به R هر بار تقریباً همون مقدار زمان رو طی کنه، یعنی قلب با نظم می‌زنه.

🛠 چطور برابری فواصل و ضربان رو چک کنیم؟

برای بررسی این موضوع توی ECG، این مراحل رو انجام بده:

1. انتخاب یک لید مناسب
   معمولاً لید II انتخاب خوبی‌ه چون اغلب موج‌ها را به طور واضح میشه دید.
   
   

2. موج‌های R یا P رو علامت بزن
   هر موج R یا هر موج P رو (بسته به اینکه دارید ریتم دهلیزی یا بطن رو بررسی می‌کنی) مشخص کن.
   
   

3. فاصله زمانی بین آن‌ها رو اندازه بگیر
   برای مثال، اندازه‌گیری فاصله بین هر دو R پیاپی (R–R interval) در چند قسمت از نوار (مثلاً اول، وسط و آخر).
   
   

4. مقایسه فواصل
   اگر فاصله‌های R–R تقریباً برابر باشن (اختلاف خیلی کوچیک)، یعنی ریتم منظم داری. اگر یکی متفاوت باشه (مثلاً یکی خیلی کوتاه‌تر یا خیلی بلندتر)، یعنی اختلال در پایداری ریتم وجود داره — ممکنه یک ضربان نابجا یا گریزگاهی وارد شده باشه.
   
   

5. برابری ضربانی رو هم ارزیابی کن
   اگر ضربان در بخش‌های مختلف نوار ECG تقریباً یکی باشه (مثلاً ۷۵ ضربه در دقیقه در چند قسمت)، یعنی ضربان نیز پایداری داره.
   
   

✳️ اهمیت تشخیص نوسان در فواصل و ضربان

چرا این کار مهمه؟ چون وقتی نوسان در فواصل باشه، ممکنه:

• ضربان زودرس یا دیررس (PAC، PVC، beat escape) وارد بشه
  
  

• اختلال در گره یا مسیر هدایتی ایجاد شده باشه
  
  

• ریتم به سمت نامنظم شدن بره
  
  

• تشخیص دقیق اینکه آیا ریتم سینوسی طبیعی است یا داره به آریتمی تبدیل میشه رو سخت کنه
  
  

مثلاً اگر ببینی یکی از فواصل R–R خیلی کوتاهه، ممکنه اون ضربان زودرس باشه. یا اگر یکی از فواصل خیلی بلند باشه، ممکنه مکث (Pause) یا توقف سینوسی باشه.

✅ جمع‌بندی ساده

• برابری ضربان یعنی سرعت قلب در بخش‌های مختلف نوار تقریباً ثابت باشه
  
  

• برابری فواصل یعنی زمان بین موج‌ها (مثلاً R–R) تقریباً یکسان باشه
  
  

• اگر یکی از اینها نظم‌ش رو از دست بده، یعنی ممکنه اختلالی در ریتم وجود داشته باشه
  
  

• برای چک کردن، چند نقطه از نوار رو بررسی کن و فواصل رو با هم مقایسه کن